Huşgiller familyasından olan Fındık, çokça faydası olan ve ağaçta yetişen sert kabuklu bir kuruyemiştir. Yetişmesi itibariyle önce yeşil dış kabuğu oluşan fındık, yeşil kabuğunun içinde sert bir kabuğu daha bulunan fındık bu sert kabuğun içinde bitki olarak oluşmaktadır. Hem yetişmesi hem de faydaları ile mucizevi kuruyemiş olan fındığın faydaları ise tüm dünya tarafından bilinmekte; gıdada, cilt bakımında, ilaç sektörü gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
Fındık kelimesi pontik sözcüğünden türetilmiştir. Pontik ise, Pont Exinus isminin zamanla söyleyişinin değişmesi ile türetilmiş bir kelimedir. Pont Exinus, Antik Çağ döneminde Karadeniz’in eski adı olarak bilinmektedir. Fındık aslında Karadenizin temsili ve adını oradan alan bir bitkidir.
Fındık Nerede ve Hangi Bölgede Yetişir?
Fındık 15 farklı türe ayrılabilecek kadar çokça çeşidi olan bir bitkidir. Her bir çeşidi dünyanın çeşitli bölgelerinde, kendi topraklarında yetişse de tüm çeşitlerinin yetiştiği bölgelerin ortak noktası nemli topraklar olmasıdır.
Fındık bitkisinin yetişmesi için ağacının bolca yağış alması gerekmektedir. Bu nedenle Karadeniz iklimi gibi sıklıkla yağış alan her iklimde, her bölgenin yüksek ve nemli yerlerinde fındık ağaçları görmek mümkündür.
Anavatan olarak fındığın Çin’de yetiştiğine dair Çin yazılı kaynaklarında bilgiler mevcuttur ve bu kaynaklarda fındık, Tanrı’nın doğaya verdiği beş kutsal meyveden biri olarak anılmaktadır. Günümüzde tüm dünyaya yaygın olarak fındık tedariki Türkiye’den sağlanmaktadır. Ülkemizin ihracat sıralamasından en önemli tarım ürünlerinden olan fındık bol bol yağış alan Karadeniz bölgesinde yetişmektedir.
Giresun, Ordu, Zonguldak, Trabzon, Sakarya, Bartın gibi Karadeniz ikliminin yoğun hakim olduğu illerimizde fındık tarlaları bulunmaktadır ve neredeyse tüm dünyaya burada yetişen fındıklar ihraç edilmektedir. Özellikle Giresun’da geniş fındık tarlaları şehrin simgesi haline gelmiştir.
2000 yılı aşkın süredir Türkiye’nin ev sahipliği yaptığı Fındık tarlaları yaklaşık 560.000 hektar alan kaplamaktadır ve 600.000 ton kadar fındık üretilmektedir. Orta ve Batı Karadeniz’de yoğun üretimi yapılan fındık, çay açısından daha verimli olduğu için genellikle Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilmesi tercih edilmemektedir. Kış mevsiminin ılık geçtiği ve yağışın azaldığı dönemler ise fındık için verimsiz geçmektedir. Bu nedenle Marmara Bölgesi’nde de fındık üretimi yapılsa da iklim biraz daha az yağışlı olacağından Çerezlik Bölge olarak sınıflandırılmakta ve daha az fındık yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Fındık Hangi Mevsimde Yetişir?
Fındık yetiştirilmesi için sağlanması gereken en önemli koşul iklim ve mevsimsel hasadın doğru zamanda yapılmasıdır. Nemli ve ılıman iklimi seven fındık ağaçları 13-16 derece arasında bir ısı ile yetişebilmekte ve bu ısı yazın 36 dereceyi geçmemelidir.
Fındık ağaçları kış aylarında çiçeklenme ve tozlanma evrelerini gerçekleştirmelidirler. Yaz aylarında ise olgunlaşmaya başlayan fındıkların en az %60 nemli havada yetişmesi gerekmektedir. Yaz sonu ve sonbahar başları fındık hasadı için uygun zamanlardır. Kışın tozlanma ile başlayan fındık yetişme süreci sonbahar başında son bulacaktır. Bu nedenle fındık yetiştiriciliği yıl içinde 3 mevsimi kapsayan bir zamana yayılmaktadır.
Fındık Nasıl Dikilir?
Uygun koşullar sağlandığında fındık ağacı uzun yıllar boyunca yaşamakta ve mevsimsel koşullara, iklim şartlarına bağlı olarak her yıl meyve verebilmektedir. Fındık ağacının dikiminde dikkat edilmesi gereken ilk konu iklim, nem oranı ve doğru mevsimde ağacın dikiminin başlamasıdır.
Fındık yüksek nemi sevdiği için yıl içinde nem oranı %60’ın altına düşmeyen bir bölgede dikim yeri seçilmelidir. Eğer daha az nem oranına sahip bir bölgede fındık yetiştirmek istiyorsanız bol yağış alan şehrin yüksek yerlerini tercih etmenizde fayda var.
Fındık ağacı dikimine sonbaharda başlanması gerekmektedir. Sonbahar mevsimini kaçırdıysanız veya kışın çok sert geçecek bir iklimdeyseniz ilkbahar mevsiminde de dikim yapılabilmektedir fakat tozlanma ve çiçeklenmenin kış mevsiminde gerçekleşmesi için sonbaharda dikimin yapılmış olması en doğrusu zamandır. Kışın -10 derece altına düşen bir soğukluğa maruz kalmaması gerektiği de fındık yetiştiriciliği için önemli bir bilgidir.
Fındık kök sürgünleri ile çoğalmaktadır. Uygun kök sürgünlerine zarar vermeden çepin ile çıkarılan sürgünler dikim budaması yapıldıktan sonra dikime hazır olmaktadır. Dikim budamasında, zarar görmüş kökler sağlam köklerin başladığı yerden kesilerek ayıklanmalıdır ve çok uzun olan kökler kısaltılmalıdır. Kökler kısaltıldıktan sonra hazırlanan fidanlar en fazla 40 cm boyunda olmalıdır ve hiç bekletilmeden önceden çukur açılmış olan toprağa dikilmelidir.
Fındık dikimi iki yönteme göre olabilir; çit dikim ve ocak dikim yöntemi. Eğer tarım ile uğraşmıyorsanız ve fındık yetiştirmek istiyorsanız bu iki dikim yöntemi hakkında yeterince bilgi edinmeniz gerektiğini belirtmek isteriz.
Kısaca bahsedecek olursak; çit dikim yöntemi ile daha çok meyilli ve toprak derinliği az olan bölgelere fındık dikebilirsiniz. Çit dikim sistemi düz arazilerde de kullanılabilir. Ocak dikim sistemi ise, düz araziler için daha uygundur fakat meyilli arazilerde de araziye uygun şekilde tepeleme yapılarak tercih edilebilmektedir.
Fındık Nasıl Yetişir?
Fındık, gerekli iklim koşulları ve bakımı sağlandığında uzun yıllar meyve verebilen bir ağaçtır. Bu nedenle fındık yetiştiriciliğinin doğru başlaması ve düzenli devam etmesi çok önemlidir.
Uygun topraklarda, çit dikim veya ocak dikim sistemi ile dikilen ve kış mevsiminde yetiştirilmeye başlayan fındığın toprağının killi olması gerekmektedir. Killi topraklarda yetişen fındıklar tombul fındık olurken, kil ve kum karışımı topraklarda yetişen fındıklar sivri fındık olmaktadırlar.
Fındığın tüm yetişme evrelerini sağlıklı tamamlayabilmesi için soğuk, nemli bölgelerde; güneye bakan yamaçlarda yetiştirilmesi son derece önemlidir. Kök sürgünleri ve fidan olarak kış mevsiminde tozlanma ve çiçeklenmeye başlayan fındık sonbaharın başlarına kadar yetişmeye devam etmektedir. Önce yeşil tomurcuklar halinde beliren fındıkların içinde sert kabuk ve sert kabuğun içinde de asıl bitki olarak kullanılan fındık yetişmektedir. Sert kabuk, zamanla kahverengi hali almaktadır ve Ağustos ayının sonunda, sonbaharın başında fındık yetişme sürecini tamamlamaktadır.
Yetişen fındıklar daldan el ile, yere dökülerek veya makineli hasat olmak üzere üç ayrı hasat yöntemi ile hasat edilebilmektedir.
Fındık Ağacı Bakımı Nasıl Yapılır?
Fındık Ağacı bakımında uygun sıcaklığın sağlanması ve toprağın sürekli nemli tutulması çok önemlidir. Zaten yaği alan bölgelerde yetişiyor olsa da özellikle yaz aylarında toprağının kurmamasına özen gösterilmelidir ve nem dengesini sağlayacak şekilde sulama yapılmalıdır.
Fındık ağacının bakımında budama, çapalama ve gübreleme önem taşımaktadır. Fındık ağacının uzun yıllar varlığını sürdürebilmesi ve kök sürgünleri verebilmesi için budama oldukça önemlidir. Genellikle sonbaharda budama yapılsa da yapraklarının yoğun dökülmeye başladığı zaman fındık ağacının budama gereksinimi değerlendirilmelidir.
Fındık kök sürgünleri asıl beslenen kökün gıdasını almasını engelleyebilir bu nedenle kök sürgünü temizliği de fındık ağacı bakımında önem gösterilmesi gereken konulardan biridir.
Fındık ağacı zamanla topraktaki besini bitirip beslenemeyeceğinden dolayı toprağın dışarıdan gübrelenmesi gerekmektedir. Gübreleme yapılmayan fındık ağacı zaman içerisinde gelişimi durduracak ve beslenemeyecektir. Bu nedenle fındık ağacının beslenmesi için toprağının uygun tarım yöntemleri ile gübrelenmesi ihmal edilmemelidir.